-Çölyak Hastalýðý Nedir?
-Çölyak Hastalýðýnýn Belirtileri Nelerdir?
-Çölyak Hastalýðý Nasýl Tedavi Edilir?
TANIM:
Çölyak Hastalýðý ya da gluten enteropatisi, buðday, çavdar, yulaf ve arpa gibi tahýllarda bulunan ve gliadin adý verilen bir proteine karþý ince barsaklarda geliþen doku hasarýnýn oluþturduðu bir hastalýktýr. Gliadin bazý tahýllarýn yapýsýnda bulunan glutenin zaralý kýsmýdýr. Gliadin barsak içini döþeyen dokularda iltihaba neden olarak besinlerin emilmesini bozar.
BELÝRTÝLER
Hastalýðýn belirtileri ince barsakta meydana gelen kalýcý doku hasarýnýn derecesi ve etkilenen barsak uzunluðu ile iliþkili olarak hastadan hastaya deðiþebilmektedir. Etkilenen barsak bölümünde geliþen hasara baðlý olarak, besinlerin emilmesi bozulunca hastalarda aþaðýda sýralanan yakýnmalar geliþebilir:
- uzun süre devam eden (kronik) kötü kokulu ve yaðlý ishal veya kabýzlýk gibi dýþkýlama bozukluklarý,
- karýn aðrýsý
- karýn þiþliði, gaz,
- kilo kaybý veya kilo alamama,
- boy kýsalýðý,
- halsizlik, çabuk yorulma,
- kansýzlýk,
- gecikmiþ ergenlik,
- diþ bozukluklarý
Hastalýk daha çok anne sütünden tahýl ve tahýllý ürünlere (örn. bisküvi, ekmek vb.) geçiþ döneminde ortaya çýkmaya baþlar. Hastalýða ait bulgular bazen hafif seyrettiði bazen de fark edilemediði için taný gecikebilmektedir. Gençlik veya yetiþkinlik döneminde taný konulan çok sayýda hasta bulunmaktadýr.
sayfabaþý
TANI YÖNTEMLERÝ
Öncelikle yukarýda sayýlan belirtilerin bir ya da birden fazlasýna sahip çocuk ve gençlerde Çölyak Hastalýðýnýn akla gelmesi en önemli adýmdýr.
Tanýda kan ve dýþký tetkikleri yardýmcýdýr. Hastalýða özgü oldukça hassas bazý kan tahlilleri (serolojik testler) tanýda yol gösterici olmaktadýr. Bunlar;
- Antigliadin Antikoru Ig A (AGA IgA)
- Antigliadin Antikoru Ig G (AGA IgG)
- Antiendomizyum Antikoru Ig A (AEA IgA)
- Doku transglutaminaz (TTG) testleridir.
Ancak hastalýðýn kesin tanýsý için endoskop adý verilen ýþýklý bir cihazla aðýzdan girilerek, hastanýn ince barsaðýnýn incelenmesi ve buradan alýnan doku örneklerinin mikroskop altýnda incelenmesi (patolojik inceleme) gereklidir.
TEDAVÝ
Çölyak Hastalarýnda hastalýða yol açan gluten içeren gýdalarýn dietten tamamen çýkarýlmasý tedavinin temelini oluþturur.
Gluten içeren tahýllar baþta buðday olmak üzere çavdar, yulaf ve arpa unundan yapýlan tüm gýdalar Çölyak Hastalarý için zararlýdýr. Mýsýr, pirinç ve soya unlarý ise zararsýz olup, hastalarýn temel gýdalarýný oluþturmaktadýr. Gluten içeren tahýllar ve bunlardan yapýlan ekmek, kek, pasta ve makarnadan kaçýnmak mümkün olsa bile, pek çok bilinen ve bilinmeyen tüketim maddelerinde (dondurma, soslar, konserve gýdalar, þekerlemeler, hazýr çorbalar vb.), özellikle günümüzde yaygýn olarak kullanýlan dondurulmuþ gýdalarýn bazýlarýnda buðday ununun kullanýlmasý glutensiz diet tedavisinin uygulanmasýný güçleþtirmektedir.
Hastalarda glutensiz dietin yanýsýra barsak hasarýnýn yol açtýðý emilim bozukluðuna baðlý olarak geliþen vitamin ve mineral eksikliklerinin de tedavinin baþýnda karþýlanmasý gereklidir. Ayrýca tedavinin ilk haftalarýnda süt ve süt ürünlerinden de kaçýnýlmasý gerekmektedir.
sayfabaþý
HASTALIÐIN SEYRÝ
Çölyak hastalýðý tedavi edilmediðinde, özellikle ciddi seyreden vakalarda, ölümle sonuçlanabilmektedir. Erken ve etkin tedavi ile hastalarýn büyüme ve geliþmeleri yaþýtlarýyla eþit düzeye eriþebilir. Hastalýðýn ömür boyu devam etmesi nedeniyle glutensiz diet tedavisine devam edilmesinin getirdiði bazý zorluklar ortaya çýkabilir. Hastanýn yaþadýðý ev, yuva, okul vb. ortamlarda glutensiz diet tedavisine uyabilmesi için eriþkinlerden destek almasý tedavinin devamý ve baþarýsýný etkiler. Bu aþamada isteyerek (gizli) veya istemeyerek diette meydana gelebilecek kaçaklar tedavinin baþarýsýný azaltýr. Ancak hastanýn ve ailesinin hastalýðý iyi tanýmasý ve tedavi süresince hastanýn doktoru tarafýndan düzenli aralýklarla muayenesi ve izlemi ile bu zorluklar aþýlabilir. Çölyak Hastalarýnda barsak kanseri (lenfoma) geliþme riskinin glutensiz diet tedavisi almayan veya tedaviye uymayanlarda yüksek olduðu unutulmamalýdýr.
SONUÇ
Çölyak Hastalýðý kronik ishal, kilo kaybý, boy kýsalýðý, kansýzlýk gibi yakýnmalara yol açarak büyüme geliþmeyi olumsuz yönde etkileyen, ancak erken taný ve glutensiz diet ile tedavisi mümkün olan bir hastalýktýr.
Kronik ishal, kansýzlýk, kilo alamama, büyüme geliþme geriliði gibi belirtileri olan hastalarda Çölyak Hastalýðý araþtýrýlmalýdýr. Bu hastalarda uygun tedavinin zamanýnda baþlatýlmasý çocuðun yaþamý ve saðlýklý bir geleceðe sahip olabilmesi için en önemli adýmdýr.