Hepatit halk arasýnda sarýlýk diye bilinen, çeþitli virüslerin yol açtýðý,karaciðerin en önemli iltihabý bulaþýcý hastalýðýdýr. Hastalýk bazen karaciðerde kalýcý hasara yol açabilir. Baþlýca Hepatit A, B, ve C virüsleri ile meydana gelir. Son yýllarda karaciðer iltihabýna yol açan Hepatit D, E, G ve GBV virüsleri tanýmlanmýþtýr.
HASTALIK NASIL BULAÞIR?
Hepatit A virüsü mikroplu gýda ve içme sularý ya da yüzme havuzlarýndan bulaþýr. Hepatit B ve C virüsü kanda taþýnýr ve kan yolu ile bulaþýr. Hastalýk özellikle; anneden bebeðe, cinsel yolla, kan nakli, enjeksiyon, akupuntur, dövme, steril olmayan aletlerle kulak delinmesi ve taþýyýcý kiþilerin kaný ile temas sonucu bulaþabilir. Hepatit D delta virüsünün bulaþmasý için Hepatit B virüsünün varlýðý gereklidir ve bu virüs de B, C virüsleri gibi kan ve salgýlarla bulaþýr. Hepatit E virüsü gebelerde aðýr sarýlýða yol açar. Bulaþma yolu Hepatit A virüsüne benzer.
Hepatite yol açan diðer virüslerde (Hepatit G vb) gerek kan yolu ve gerekse gýdalarla bulaþma bildirilmiþtir
Hastalýk belirtileri nelerdir?
Bazý kiþilerde hastalýk belirtileri ortaya çýkmaz. Bu kiþilerin bir kýsmýnda geçmiþte virüs baðýþýklýk sisteminde tanýnýp yok edilerek hastalýða karþý kalýcý bir baðýþýklýk oluþur. Bu kiþiler bulaþtýrýcý deðildir. Hepatit B ve C virüslerinde hastalýk belirtileri ortaya çýkmayan bir diðer grupta ise karaciðer harabiyeti olmasa da virüs yaþamaya devam eder ve bu kimseler virüsü çeþitli yollarla bulaþtýrabilir. Bu kiþilere sessiz taþýyýcý denir. Taþýyýcýlarýn her yýl % 2'si virüsü kanýndan temizleyip baðýþýk hale gelirken % 10 kadarýnda kronik hepatit ortaya çýkar. Bazý hastalarda ise hastalýk halsizlik, iþtahsýzlýk bulantý gibi yakýnmalarla baþlar, cilt ve gözlerde sararma, idrar renginde koyulaþma ortaya çýkar. Bulgular 3 hafta ile 2 ay arasýnda devam edebileceði gibi 6 aya kadarda uzayabilir. Bu bulgular çok þiddetli seyrederek karaciðer yetmezliðiyle ölüme sebep olabilir. Hepatit A çocukluk çaðýnda en sýk görülen sarýlýk nedeni olup genellikle yukarýda sayýlan belirtilerle hafif þekilde seyreder ve kronik hale gelmez. Hepatit B de ise hastalar tamamen iyileþip baðýþýk hale gelebileceði gibi % 10 hastada hastalýk kronik hale gelir ve bu hastalarýn bir kýsmýnda hastalýk siroza dönüþür. Bazý kronik hepatit ve sirozlu hastalarda uzun vadede karaciðer kanseri ortaya çýkabilir. Hepatit C ile enfekte kiþilerde de nadiren akut hastalýk ortaya çýkar. Hastalýk saptandýðýnda genellikle kronikleþmiþtir. Siroz ve kanser geliþimi riski C virüsü içinde geçerlidir. Belirti olmayan taþýyýcýlar ve akut yada kronik hepatiti olanlar hastalýðý bulaþtýrýr.
Hastalýk nasýl teþhis edilir?
Hastalýk kan testleri ile tespit edilir. Karaciðer fonksiyonlarý deðerlendirilip virüsün kandaki miktarýný ve vücudun virüse baðýþýklýk cevabýnýn olup olmadýðýný kanda yapýlan incelemelerle belirlemek mümkündür. Bazý hastalarda kronik hastalýðý saptamak için inceleme yapmak üzere karaciðerden iðne ile küçük bir parça alýnmasý gerekebilir
- Hastalýk nasýl tedavi edilir?
Hastalýðýn sarýlýkla ortaya çýkan akut þeklinde kullanýlan bir ilaç yoktur. Bu hastalarda istirahat ve destekleyici tedavi yapýlýr. Hepatit B ve Hepatit C de hastalýk kronikleþirse interferon adý verilen ilaç ile uzun süre tedavi gerekmektedir. Virüsün çoðalmasýný baskýlayan ve yavaþlatan çeþitli ilaçlar hasta ve hastalýðýn özelliklerine göre denenir. Tedavinin baþlýca amacý karaciðer harabiyeti ve siroz geliþimini engelleyip virüsü ortadan kaldýrmaktýr.
Hastalýk sýrasýnda nasýl beslenmelidir?
Akut hepatit sýrasýnda özel bir perhiz gerekli deðildir. Ancak hastalarýn bulantýsý olduðu için az yaðlý yiyecekleri tercih ederler. Özellikle bol kalori alýmý ve tatlý gýdalar yenmesi, katý bir yað kýsýtlamasý gerekli deðildir. Gýda ile protein alýmýnýn kýsýtlanmasý ancak çok aðýr karaciðer yetmezliði olan hastalar için gereklidir. Kronik hepatitli hastalar ve Hepatit B taþýyýcýlarý için perhiz gerekli deðildir.
Yatak istirahati gerekli midir?
Akut hepatit sýrasýnda hastalarda halsizlik olduðu için yatak istirahati gereklidir. Ancak kronik hepatitte çok aðýr fizik strese maruz kalmamak koþulu ile normal günlük aktivitenin kýsýtlanmasý gereksizdir.
Hastalýktan nasýl korunulur?
Hepatit A mikrobu için gýda ve içme sularýnýn temizliði ve çevre koþullarýnýn iyileþtirilmesi en önemli önlemlerdir. Hepatit A aþýsý ile hastalýktan korunmak mümkündür. Hepatit B ve C virüslerinde kan nakli öncesinde tarama testleri ile kanlarýn incelenmesi þarttýr. Diþ çekimi, manikür, traþ vb ile olan bulaþmalarýn göz önüne alýnarak steril olmayan gereçlerin kullanýlmamasý çok önemlidir. Hepatit B toplumda % 5-10 a varan sýklýkta olduðu için en önemli korunma, aþý ile yapýlan korunmadýr. Hepatit C için henüz bir aþý geliþtirilememiþtir.