ÝÞTAHSIZ ÇOCUK
Bebek ve Çocuklarda Beslenme Sorunlarý
Prof.Dr.Ender Pehlivanoðlu
Marmara Üniversitesi Týp Fakültesi
Çocuk Sindirim Karaciðer ve Beslenme Bilim Dalý Baþkaný
Açlýk-tokluk hissi beyin içinde (hipotalamus) yer alan bir merkez tarafýndan yönetilir. Bu merkez, mide ve baðýrsaklar ile sürekli iletiþim halindedir. Besinlerin miktar ve içeriði, hormonlar ve sindirim sisteminin hareket yeteneði açlýk-tokluk hissi ve sonuçta iþtah üzerine etki yapar.
Bebek ve çocuklar yaþ ve gereksinimlerine göre deðiþen iþtaha sahip olur. Örneðin yaþamýn ilk 1 yýlý boyunca hýzlý büyüyen, kilo alan bebek daha sonraki aylarda büyüme hýzýndaki azalmaya paralel olarak daha az besin tüketmeye baþlar. Ýþtah belirgin olarak azalýr. Ancak buna raðmen yeterli beslenme gerçekleþir. Beslenmenin amacý, çocuðun anne ve babayý tatmin edecek miktarda yemek yemesi deðildir.
Doðumdan sonra mucize besin Anne Sütü ile beslenen bebek bu sayede saðlýk ve mutluluða kavuþur. Biberon kullanýmý ve ek besinlere geçiþ sürecinde anne ve çocuk arasýnda çatýþma kaçýnýlmaz olur. Çocuk, anne sütü dýþýndaki yeni lezzetleri kabul etmekte isteksizdir. Sebze, meyve ve tahýllara alýþmak zaman alýr. Çocuðunu her koþulda çok iyi beslemek ve büyütmek isteyen annenin bu duruma sabýr ve anlayýþ göstermesi her zaman olasý deðildir. Ýyi yemek yiyerek ailenin mutlu olduðunu gözlemleyen çocuk, yemek yemediðinde annenin üzüntüsünü de anlar. Ýki yaþýna doðru çocuðun bu durumu algýlama yeteneði geliþmiþ ve artýk yemek yediðinde ödül veya rüþvet almayý baþarmýþ duruma gelir. Yemek yeme veya yememe sayesinde çocuk istediði kadar ilgiyi çeker. Aileyi yönetmeye baþlar.
Beslenmenin ana amaçlarý:
Ýþtahsýzlýk çocuk ve gençleri olduðu kadar aileyi de rahatsýz eden çok yönlü bir sorundur. Henüz konuþma ve hareket yetenekleri geliþmemiþ olan bebek beslenme sýrasýnda anneye baðýmlýdýr. Tokluk hissini baþýný çevirme, aðlama veya emmeyi reddetme þeklinde belli eder. Fazla beslendiðinde kusmasý kaçýnýlmazdýr. Yemek yeme sýrasýnda sorun çýkartan süt çocuðu anne, baba veya bakan kiþinin baskýsýný hisseder. Aslýnda vücut aðýrlýðý ve boyu yeterli miktarda artmaktadýr. Ancak o, zayýf olmadýðýný ve karnýnýn doyduðunu bir türlü anlatamaz. Regürjitasyon olarak adlandýrýlan besinlerin aðza kadar gelmesi olayý sýklýkla görülür. Gastroözofageal reflü bu tür bebek ve çocuklarda sýklýkla görülür. Mide asit ve sývýsýnýn yemek borusu içine gelip gitmesi zararlý bir durum olup zamanla yemek borusunun içini döþeyen mukozada yanýk ve hasar ortaya çýkar. Bu durumda iþtahýn daha da azalmasý kaçýnýlmazdýr. Çok çeþitli saðlýk sorunlarý iþtahsýzlýk ile kendisini belli eder. Ýþtah çocukluk çaðýnda bir tür alarm iþareti görevini görür. Daha önce normal beslenen kiþinin yemek yeme arzusundaki azalma ve bunu izleyen kilo kaybý, araþtýrýlmasý gereken bir hastalýðý düþündürmelidir.
Ýþtahsýzlýk nedenleri:
ÝÞTAHSIZ ÇOCUKLA NASIL BAÞA ÇIKILIR?
Ýþtahsýzlýk ve beslenme bozukluklarýnýn nedenlerinin belirlenmesi sorunun giderilmesi için gereklidir. Bu amaçla çocuðun aðýrlýk ve boyunun yaþýna ve genetik özelliklerine uygunluðu denetlenir. Ýþtahý azaltan hastalýklar ayrýntýlý olarak araþtýrýlýr. Belirgin saðlýk sorunu bulunmayan çocuklarda psikolojik kökenli iþtahsýzlýk düþünülmelidir. Bu durumun çözümü, vitamin ve mineral içeren ilaçlarýn verilmesi deðildir! Gerçek ve kalýcý çözüm, aile ve çocuk arasýndaki iliþkinin düzenlenmesi, beslenme þeklinin saðlýklý kýlýnmasý ve çocuðun yanlýþ alýþkanlýklardan vazgeçirilerek eðitilmesi esaslarýna dayanýr. Henüz bebeklik döneminde kiþiliðin oluþtuðu düþünülür ise, ileriki yýllarda ortaya çýkabilecek iþtahsýzlýk ve diðer kötü alýþkanlýklarýn nedenleri daha iyi anlaþýlýr. Örneðin bebek büyüdükçe baðýrma ve aðlama ile isteklerini yaptýrmanýn bir yöntem olduðunu anlar, beslenmenin anne için çok önemli olduðunu keþfeder, televizyon karþýsýnda veya oyunla, rüþvetle yemek yedirilmeye alýþýr. Giderek yemek sofrasý ceza, ödül, rüþvet ve mantýksýz davranýþlarýn da yer aldýðý bir savaþ sofrasýna dönüþür. Sevecen, sýcak bir yemek ortamýnýn yaratýlmasý, çocuðun sofra terbiyesini diðer aile bireylerini gözlemleyerek öðrenmesi gereklidir. Yemek sofrasýnýn sorunlarýn çözüm ve tartýþma yeri olmadýðýnýn bilinmesi önemlidir. Belirli bir öðünde yeterli yemek yemeyen çocuðun diðer öðünlerde çok daha iþtahlý olmasý beklenmemelidir. Çocuklarýn beslenme eksikliðini telafi edecek miktarda daha fazla yemek yemeleri için aradan günler geçmesi þaþýrtýcý deðildir.
ÝÞTAHSIZ ÇOCUÐUN YÖNETÝMÝ
Yapýlmasý gerekli olanlar