ÇOCUKLARDA KUSMA VE GASTROÖZOFAGEAL REFLÜ Prof.Dr.Ender Pehlivanoðlu
Kusma ve Gastroözofageal reflü nedir? - Kusma mide içeriðinin (besinlerin) aðýza kadar gelmesi ve çýkarýlmasýdýr. Çocuklarda beslenme hatalarý (gereðinden fazla besleme, tüm yiyeceklerin blenderdan geçirilmesi, yaþa uygun olmayan besinlerin verilmesi, çocuðun yanlýþ pozisyonda beslenmesi), bazý enfeksiyonlar ve iltihabi durumlar (gastrit, Helicobacter pylori enfeksiyonu, barsak enfeksiyonlarý, ishal), sindirim sisteminin organik bozukluklarý (mide ülseri, gastrit, týkanma), sinir sistemi ile ilgili sorunlar (epilepsi, zeka geriliði, spastik çocuk), ve zehirlenmeler kusmaya neden olabilir. Ciddi kusmalar vücuttan önemli su ve tuz kayýplarýna ve kilo kaybýna yol açabilir.
- Gastroözofageal reflü (GÖR), mide içeriðinin yemek borusuna (özofagusa) geri kaçmasý sonucu geliþen sindirim sistemine ait bir hastalýktýr. Hemen hemen her bebek ve çocukta bir dereceye kadar reflü görülebilir ve genellikle yakýnmalar 1 ya da 2 yaþýna doðru düzelir. Bununla birlikte reflü, tekrarlayan solunum problemleri (öksürük, hýrýltý, bronþit, zatürre, kulak-burun-boðaz hastalýklarý), kusma, kilo kaybý iþtahsýzlýk, beslenme güçlüðü, karýn aðrýsý, kansýzlýk (anemi), göðüste veya midede yanma, aðýz kokusu gibi þikayetlere neden oluyorsa Gastroözofageal reflü hastalýðý olarak adlandýrýlýr. Bu durumun araþtýrýlmasý ve tedavi edilmesi gereklidir.
Gastroözofageal reflü nedenleri nelerdir? Gastroözofageal reflü genellikle mide ve yemek borusu arasýnda yer alan kapakçýðý etkileyen bazý durumlarda ortaya çýkar. Düzgün çalýþtýðýnda bu kapakçýk yutma sýrasýnda açýlarak yiyeceklerin mideye geçmesine izin verir ve daha sonra kapanarak gýdalarýn geri kaçmasýný önler.
Bu kapakçýk iyi çalýþmadýðýnda (sýk ya da çok uzun süre gevþek kaldýðýnda) mide içeriði ve asit yemek borusuna geri kaçabilir. Bu durum kusmaya, göðüste yanmaya, ve besinlerin soluk borusu yoluyla akciðerlere kaçmasýna neden olabilir. Midenin boþalma hýzý, mide ve barsaklarýn yapýsý ve mide-barsak sisteminin hareket bozukluklarý gibi diðer faktörler reflü hastalýðýnýn derecesini etkileyebilir.
Bebeklerde bu kapakçýk gevþek olabildiðinden reflü sýk görülür. Bununla birlikte bu kapakçýk geliþtikçe çocuklarýn çoðunda 1-2 yaþýna kadar reflü yakýnmalarý ortadan kalkabilir.
Gastroözofageal reflü hastalýðý neden önemlidir?
- Reflüsü olan hastalardan bazýlarýnda kusma görülmez. Ancak mide içeriði yemek borusuna doðru hareket ederek yakýnda bulunan soluk borusuna ve akciðerlere kaçabilir. Bu da astým (allerjik bronþit), zatürre ve hatta bazý durumlarda ani bebek ölümüne neden olabilir.
- Reflü hastalýðý olan bebek ve çocuklar kusma ve iþtahsýzlýk nedeniyle iyi kilo alamayýp, büyümeleri geri kalabilir.
- Yemek borusuna kaçan asit burada iltihaba ve ileride yemek borusunda yara (ülser) geliþmesine neden olabilir. Bu ülser, aðrýya ve kanamaya yol açarak demir eksikliði ve kansýzlýk meydana getirebilir. Ayrýca ülserin iyileþme döneminde yemek borusunun daralmasý ve yutma güçlüðü görülebilir.
- Ýltihabi reaksiyonun uzun dönemdeki diðer bir istenmeyen etkisi Barret özofagus adý verilen ve ileri yaþlarda bu bölgede kanser geliþimi riskini arttýran bir duruma yol açabilmesidir.
Gastroözofageal reflü hastalýðý için risk faktörleri nelerdir?
Gastroözofageal reflü hastalýðý olan çocuklarýn çoðunda eþlik eden baþka bir saðlýk sorunu olmasa da bazý durumlar reflü hastalýðý geliþmesi riskini arttýrabilir. Bu durumlar þunlardýr:
-Nörolojik sorunlar (havale, zeka geriliði, spastik çocuk) -Yemek borusu ile ilgili yapýsal problemler (fistül, yemek borusunun darlýðý veya geniþliði) -Kronik akciðer hastalýklarý (astým, kistik fibroz) -Prematüre doðan bebekler -Þiþmanlýk -Yetersiz ve kötü beslenme
Gastroözofageal reflü hastalýðýnýn bulgularý nelerdir?
-Sýk kusma -Geðirme -Gaz -Karýn aðrýsý -Beslenmeyi reddetme -Göðüste yanma hissi -Yutkunurken besinlerin boðazda takýlmasý -Yemek saatlerinde huzursuzluk -Hýçkýrýk -Kansýzlýk ve demir eksikliði -Gýcýk þeklinde öksürük -Kronik öksürük -Hýþýltýlý çocuk -Sýk üst solunum yolu ve akciðer enfeksiyonu geçirme -Tekrarlayan sinüzit -Kronik kulak enfeksiyonlarý -Sabahlarý boðaz aðrýsý -Aðýzda kötü koku -Büyüme geriliði
Reflü tanýsý nasýl konur?
Dikkatli hikaye ve fizik muayene reflü tanýsý koymada önemlidir. Ayný zamanda mevcut tanýsal yöntemlerden hastanýn durumuna göre bir ya da birkaçýndan taný koymada yararlanýlabilir. - Özofagus, mide, duodenum grafisi: Hastaya bazý özel maddeler içirilerek bu sýrada yemek borusu ve midenin yapýsý, yutma fonksiyonlarý incelenir. - 24 saatlik pH monitorizasyonu: Test sýrasýnda ince bir tüp burunda mideye yerleþtirilerek 24 saat boyunca mideden yemek borusuna asit kaçaðý olup olmadýðý ölçülür. Ölçümler bilgisayarda deðerlendirilerek reflünün sýklýðý, süresi, derecesi belirlenebilir. - Nükleer yöntemle reflü ve mide boþalma çalýþmalarý: Ýçine özel bir madde karýþtýrýlmýþ katý ve sývý yiyecekler verilerek özel bir kamera altýnda yiyeceklerin yemek borusuna kaçmasý saptanabilir ve midenin boþalma zamaný hesaplanabilir. - Endoskopi: Hasta sakinleþtirilerek endoskop adý verilen ýþýklý bir cihaz ile aðýz içi, yemek borusu, mide incelenebilir. Bu sýrada taný amacýyla incelenen bölgelerden mikroskop altýnda incelenmek üzere örnekler alýnabilir. Hastalar bu çok kýsa süren iþlem sýrasýnda veya sonrasýnda herhangi bir aðrý hissetmezler.
- Gastroözofageal reflü hastalýðý nasýl tedavi edilebilir? - Pozisyon: Çocuk beslenirken dik beslenmeli ve 30 derece açý ile yatýrýlmalýdýr. - Diet: Yaþa ve hastalýða uygun, doktor tarafýndan önerilen þekilde beslenmelidir. Çikolata, gazlý içecekler ve kahve yemek borusunun alt ucundaki kapaðýn çalýþmasýný bozar. - Ýlaç tedavisi: Sindirim sisteminin hareketlerini düzenleyici ve mide asidini azaltýcý, kapakçýk fonksiyonlarýný güçlendirici ilaçlar kullanýlabilir. - Cerrahi tedavi: Beyin özürlü bazý hastalarda çok nadir olarak kapaðýn cerrahi yöntemlerle tedavisi gerekebilmektedir.